Lịch sử ra đời của Búp bê Nga Matryoshka

Búp bê Matryoska (tiếng Nga: матрёшка) hay Búp bê Nga hay Búp bê babushka (Búp bê lồng nhau, Búp bê làm tổ, búp bê xếp chồng, búp bê trà Nga) là một loại búp bê gỗ đặc trưng của Nga. Đó là một bộ gồm những búp bê gỗ rỗng ruột có kích thước từ lớn đến nhỏ. Con búp bê nhỏ nhất sẽ được chứa đựng trong lòng con búp bê lớn hơn nó một chút, đến lượt mình con búp bê lớn được chứa trong một con búp bê khác lớn hơn, và cứ thế cho đến con lớn nhất sẽ chứa tất cả những con búp bê còn lại trong bộ.

Loại búp bê Nga truyền thống có con nhỏ nhất trong cùng thường vẽ hình cô bé con, sau đó các búp bê lớn hơn bao ngoài vẽ hình cô bé trưởng thành theo thời gian. Hình Matryoska truyền thống là hình một cô gái Nga mang khăn trùm đầu. Bộ búp bê Matryoska thường có ít nhất là ba đến năm con, chiều cao búp bê Matryoshka thay đổi từ vài xen-ti-mét cho đến cả mét. Búp bê thường được làm bằng loại gỗ thơm và chống ẩm tốt. Các loại búp bê phổ thông thường được làm từ gỗ bạch dương, gỗ sồi, còn các bộ búp bê cao cấp được làm từ gỗ Linden (gỗ trầm).

Để làm Matryoshka, bước đầu tiên là tiện những khúc gỗ để tạo dáng cho búp bê. Gố được chọn để làm Matryoshka là gỗ cây Bạch Dương (loại cây rất đặc trưng cho nước Nga) hoặc gỗ của cây lipa. Con nhỏ nhất luôn được làm trước tiên sau đó mới đến các con khác lớn hơn. Sau đó các con Matryoshka được chuyển đến tay các hoạ sĩ để vẽ và trang trí các họa tiết. Trước đây, Búp bê Matryoshka thường chủ yếu miêu tả hình ảnh các cô gái Nga mặc áo sarafan (trang phục truyền thống của phụ nữ Nga), quàng khăn, và cầm chiếc giỏ đựng đầy hoa trên tay.

Ngày nay, các hình vẽ trên Matryoshka mỗi ngày một đẹp hơn và đa dạng hơn. “Diện mạo” của các búp bê Matryoshka trong cùng một bộ thường cùng thuộc một chủ đề nào đó, có bộ búp bê thôn nữ trong bộ trang phục truyền thống, hay bộ búp bê các nhân vật trong truyện cổ dân gian. Thậm chí có cả những bộ búp bê về các nhân vật lãnh đạo. Về sau số chủ đề của búp bê Matryoshka càng trở nên đa dạng hơn: động vật, tranh chân dung, tranh biếm họa các chính trị gia, họa sĩ, người máy, ngôi sao điện ảnh,…

Búp bê Matryoshka trở nên phong phú không chỉ nhờ các hình vẽ mà cả bởi số lượng búp bê lồng vào nhau. Chỉ riêng việc khám phá số lượng mỗi con búp bê trong một Matryoshka to cũng đủ tạo sự hấp dẫn cho những người yêu thích loại búp bê độc đáo này. Càng ngắm nhìn Matryoshka càng thấy chúng đáng yêu; búp bê Matryoshka càng có nhìêu lớp vỏ bên ngoài, càng khiến người ta tò mò thích thú.

Bộ búp bê Matryoska đầu tiên do nghệ nhân và cũng là nhà sản xuất búp bê Vasily Petrovich Zvyozdochkin chế tác từ bản thiết kế của Sergey Vasilyevich Malyutin, một họa sĩ Abramtsevo sống tại điền trang của Savva Ivanovich Mamontov, một nhà công nghiệp và cũng là người bảo trợ cho nghệ thuật nổi tiếng tại Nga. Bộ búp bê đầu tiên của V. P. Zvyozdochkin và S. I. Maliutin gồm 8 búp bê: búp bê ngoài cùng hình một cô gái đang cầm một con gà trống vườn; búp bê lớn thứ tư hình một bé trai, búp bê nhỏ nhất hình một em bé sơ sinh, số còn lại được thể hiện như các bé gái.

Năm 1900, vợ của S. I. Mamontov đem các búp bê của Malyutin và Zvyozdochkin triển lãm tại Triển lãm thế giới ở Paris. Bộ búp bê này được nhận huy chương đồng của lễ hội. Không lâu sau đó, tại nước Nga đã hình thành những cơ sở sản xuất búp bê Matryoska đầu tiên.